Erradioa
— Historiarekin hasiko naiz - esan zuen irakasleak. - Erradioa naturalki sortzen den elementu bat da, baina maila oso altuetan bakarrik. - Isildu egin zen. -Hala ere, hemen, Lurrean, ez dugu metaketa naturalik, beraz, lurretik ahuldu behar dugu minerala.
Klasea txaloka hasi zen.
— Nola dakizu hori? - galdetu zuen ikasle batek.
— Ni eskolan nengoenean, gauza hauek irakasten zizkiguten - erantzun zuen irakasleak.
— Nola gertatu zen aurkikuntza hori? - galdetu zuen beste batek.
— Torioa izeneko elementu bat dago, bada, elementuen taula periodikoan, uranioaren ondoan. Torioa eta uranioa fusionatzean, U-233 izeneko elementu berri bat osatzen dute. Prozesu honek fisio nuklearrak sortzen duen energia baino gehiago sortzen du. U-235ren arazoa da U-238tik bereiztea zaila dela. Beraz, zientzialariek ikertu eta gero, saiatu ziren prozesua bizkortzen erradiazioa erabiliz. Erreakzio nuklear bat sortu zuten U-236 neutroiak jasaten. Funtzionatu du! Eta erradio izena jarri zioten haien aurkikuntzari. Egia esan, ez dut ulertzen zergatik ez zuten nire izena jarri!
— Klaseak barre egin zuen.
— Zer dago txarto horrekin? - galdetu zuen ikasle batek.
— Ezer ez. Erradioaktiboa zela. Oso arriskutsua. Eta oso boteretsua zen. Elementu berri honek alfa partikulak askatzen dituela aurkitu zen, oso sarkorrak direnak. Izan ere, alfa partikula bakar baten eraginpean egongo bazina, erabat erreko zinateke: zure azalean eta zure odol-korrontean sartuko litzateke. Hori gertatuko balitz, arazoak izango zenituzke gorputz osoan. Nahikoa irensterakoan, barrenak desegingo zizkizula uste zen. Jakina, oraindik inork ez zekien hori. Baina hori zen okerrena: hain zen arriskutsua, inork ez zuela ukitu nahi. Lurrean geratu zen. Baina halako batean, Marie izeneko emakume batek erradio erabilgarria nola atera ikertu egin zuen eta minbizia tratatzeko erabili zuen.
— Non gertatu zen kontatu ahal diguzu? - galdetu zuen ikasle batek.
— Bai, ahal dut - erantzun zuen irakasleak. - Frantzian, gaur egun Oran deritzonean. Marie Curie eta bere senarra, Pierre, han bizi izan ziren 1800. urtearen amaieran.
Baina hori ez da istorioaren amaiera- jarraitu zuen irakasleak. - Egun batean, Marie erradio pixka batekin lanean ari zela, argi beltzaren azpian distiratzen zuela ohartu zen. Era berean, erradiazio-iturritik hurbil edukitzean distira handiagoa ematen zuela ohartu zen. Horrek aztoratu egin zuen, eta lagin bat hartu zuen senarraren laborategitik. Laborategira itzuli bezain laster, likidoaren tanta batzuk paper zati ezberdinetan jarri eta poxpolo batez piztu zituen. Txundituta geratu zen erradioak paper zati bakoitzean zuloak erre zituela ikustean. Gero su txiki baten ondoan jartzen saiatu zen. Ondoren, erradioa egur puska batera isurtzen utzi zuen. Marie arretaz begiratu zuen. Azkenean, erradio tanta bat bota zuen ikatz distiratsu baten gainera, eta suziri bat bezala lehertu zen. Ordutik, zientzialariek askoz gehiago ikasi dute erradioaren propietateei buruz. Gaur egun minbizi mota asko tratatzeko erabiltzen da. Adibidez, Ra-223 izeneko erradio mota batek hezur-dentsitatea
handitzen duela frogatu da. Erradiazio intoxikazioak detektatzeko ere erabiltzen dugu.
Klasea txaloka hasi zen.
— Nola dakizu hori? - galdetu zuen ikasle batek.
— Ni eskolan nengoenean, gauza hauek irakasten zizkiguten - erantzun zuen irakasleak.
— Nola gertatu zen aurkikuntza hori? - galdetu zuen beste batek.
— Torioa izeneko elementu bat dago, bada, elementuen taula periodikoan, uranioaren ondoan. Torioa eta uranioa fusionatzean, U-233 izeneko elementu berri bat osatzen dute. Prozesu honek fisio nuklearrak sortzen duen energia baino gehiago sortzen du. U-235ren arazoa da U-238tik bereiztea zaila dela. Beraz, zientzialariek ikertu eta gero, saiatu ziren prozesua bizkortzen erradiazioa erabiliz. Erreakzio nuklear bat sortu zuten U-236 neutroiak jasaten. Funtzionatu du! Eta erradio izena jarri zioten haien aurkikuntzari. Egia esan, ez dut ulertzen zergatik ez zuten nire izena jarri!
— Klaseak barre egin zuen.
— Zer dago txarto horrekin? - galdetu zuen ikasle batek.
— Ezer ez. Erradioaktiboa zela. Oso arriskutsua. Eta oso boteretsua zen. Elementu berri honek alfa partikulak askatzen dituela aurkitu zen, oso sarkorrak direnak. Izan ere, alfa partikula bakar baten eraginpean egongo bazina, erabat erreko zinateke: zure azalean eta zure odol-korrontean sartuko litzateke. Hori gertatuko balitz, arazoak izango zenituzke gorputz osoan. Nahikoa irensterakoan, barrenak desegingo zizkizula uste zen. Jakina, oraindik inork ez zekien hori. Baina hori zen okerrena: hain zen arriskutsua, inork ez zuela ukitu nahi. Lurrean geratu zen. Baina halako batean, Marie izeneko emakume batek erradio erabilgarria nola atera ikertu egin zuen eta minbizia tratatzeko erabili zuen.
— Non gertatu zen kontatu ahal diguzu? - galdetu zuen ikasle batek.
— Bai, ahal dut - erantzun zuen irakasleak. - Frantzian, gaur egun Oran deritzonean. Marie Curie eta bere senarra, Pierre, han bizi izan ziren 1800. urtearen amaieran.
Baina hori ez da istorioaren amaiera- jarraitu zuen irakasleak. - Egun batean, Marie erradio pixka batekin lanean ari zela, argi beltzaren azpian distiratzen zuela ohartu zen. Era berean, erradiazio-iturritik hurbil edukitzean distira handiagoa ematen zuela ohartu zen. Horrek aztoratu egin zuen, eta lagin bat hartu zuen senarraren laborategitik. Laborategira itzuli bezain laster, likidoaren tanta batzuk paper zati ezberdinetan jarri eta poxpolo batez piztu zituen. Txundituta geratu zen erradioak paper zati bakoitzean zuloak erre zituela ikustean. Gero su txiki baten ondoan jartzen saiatu zen. Ondoren, erradioa egur puska batera isurtzen utzi zuen. Marie arretaz begiratu zuen. Azkenean, erradio tanta bat bota zuen ikatz distiratsu baten gainera, eta suziri bat bezala lehertu zen. Ordutik, zientzialariek askoz gehiago ikasi dute erradioaren propietateei buruz. Gaur egun minbizi mota asko tratatzeko erabiltzen da. Adibidez, Ra-223 izeneko erradio mota batek hezur-dentsitatea
handitzen duela frogatu da. Erradiazio intoxikazioak detektatzeko ere erabiltzen dugu.
- Visites: 48